ايستگاه‌هاي مترو؛ پناهگاه عمومي

سامانه قطار شهری از جمله مراکز ثقل مهم یک کشور محسوب میشوند که به دلیل مردم محور بودن آن و لزوم تداوم خدمات دهی روزانه باید بر اساس اصول و روشهای پدافند غیرعامل محافظت شوند. تجارب و شواهد تاریخی در حوزه بین المللی نمایانگر این واقعیت است که رعایت این اصول نه تنها در زمان جنگ بلکه در زمان صلح نیز میتواند در کاهش آسیب پذیری های ناشی از بحرانهای انسان ساخت (غیرعمدی) و غیر انسان ساخت (طبیعی) نقش اساسی ایفا نماید. دلایل ذیل میتواند در اثبات مطالب فوق قابل تأمل باشد:

  • با توجه به محدودیتهای فضایی بسیار در شهرهای بزرگ و کلانشهرها، احداث اماکن حفاظتی (پناهگاهها، انبار آذوقه و دارو) برای حفظ جان شهروندان در هنگام بروز بحران بسیار مشکل خواهد بود. بنابراین طراحی پناهگاهی سامانه های قطار شهری به دلیل ماهیت زیرسطحی بودن آنها با اهداف پدافند غیرعامل هم راستا بوده و امکان استفاده چند منظوره از آنها را در زمان بحران خواهد داد.
  • رعایت اصول مربوطه به پدافند غیرعامل در سامانه قطار شهری، موجب کاهش هزینه به فایده تهدید مترو برای دشمن شده و از طرفی کاهش هزینه های ناشی از صدمات و خسارات وارده را در پی خواهد داشت.
  • اجرای ملاحظات پدافند غیرعامل، افزایش اطمینان عمومی را در پی داشته و در نتیجه امنیت ملی را ارتقاء خواهد بخشید.
  • اجرای طرحهای پدافند غیرعامل در پروژههای شهری اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل سامانه قطار شهری به دلیل پوشش دهی بخشی از هزینه های پدافند غیرعامل، مکانی مناسب برای این منظور میباشد.
  • در صورت استفاده چندمنظوره از سامانه های قطار شهری، در صورت بروز هر گونه تهدید، تداوم ثبات، قدرت و قابلیت اعتماد اینگونه مراکز، نقش مهمی در هویت ملی و مقاصد استراتژیکی کشور داشته و موجب ارتقاء روحیه اعتماد به نفس در ملت میگردد.
  • با افزایش اطمینان خاطر مردم از سامانه قطار شهری و تأمین امنیت روانی جامعه، امکان توسعه دیگر خطوط این سامانه به دلیل استقبال مردم بیشتر خواهد شد. سرعت مناسب و صرفه اقتصادی سامانه قطار شهری، جذابیت عمومی آن را به عنوان انتخاب اول وسیله حمل ونقل درون شهری دو چندان نموده است. لذا حافظت از آن و ایجاد ایمنی در برابر انواع تهدیدات، برای مسئولین و برنامه ریزان شهری و مدیریت بحران روز بروز بیشتر میشود.

 

طرحهای پدافند غیرعامل قبل از مرحله تهاجم دشمن و در زمان صلح تهیه و اجرا میگردند، از اینرو همواره باعث تداوم حیات اقتصادی و ایستادگی مراکز ثقل در مقابل دشمن خواهند شد و به علاوه جان انسان هایی که در معرفی خطر می باشند را نیز نجات خواهد داد.  برخلاف آنچه بنظر میرسد، کلیه اقدامات پدافند غیرعامل به معنای کلان هزینه بر نبوده و در اغلب موارد می تواند با صرف هزینه های کم، از بروز خسارات مالی سنگین جلوگیری نماید.

اهداف و سیاست های کلی مطالعات پدافند غیرعامل در این سامانه عبارتند از:

  • حفظ جان نیروی انسانی در ایستگاهها و مسیرهای مترو (اعم از پرسنل اجرایی سازمان قطار شهری و مسافران) از طریق چند منظوره سازی و پناهگاهی سازی برخی از ایستگاهها
  • امکان تداوم فعالیت سامانه قطار شهری به عنوان شریان حیاتی شهر در مواقع بحرانی و غیر بحرانی
  • تقلیل آسیب پذیری، کاهش صدمات و خسارت بر تأسیسات و تجهیزات سامانه
  • حفظ روحیه و انسجام ملی و افزایش آستانه مقاومت در برابر تهاجمات دشمن
  • تسهیل مدیریت بحران و خروج اضطراری مسافرین و نیروی انسانی در زمان وقوع تهدید
  • افزایش ظرفیت بازدارنگی سامانه و کاستن از میزان حساسیت ایستگاهها در برابر حملات تروریستی

استفاده از اصول پدافند غیرعامل به منظور حفاظت از سامانه های قطار شهری در برابر انواع تهدیدات، امری مهم و لازم الاجراسات. لزوم حفاظت از این سامانه به خصاوص زمانی نمایان تر می شود که از آن استفاده چند منظوره شود و یا در مجاورت سایر مراکز ثقل حیاتی و حساس شهری نظیر فرودگاهها، پایانه های مسافربری، مراکز نظامی و انتظامی، سازمانهای مهم دولتی و راههای ارتباطی مهم قرار داشته باشد.  اقدامات پدافند غیر عامل افزایش قابلیت اطمینان و ارتقای سطح پایداری سامانه مترو را به دنبال دارد.

عمده روشها و اصول پدافند غیرعامل که برای دستیابی به اهداف فوق مورد استفاده قرار می گیرند به شرح زیر می باشند:

  • افزایش استحکام بناها، تجهیزات و تأسیسات
  • تعبیه موانع فیزیکی جهت جلوگیری از گسترش دامنه آسیبهای ناشی از انفجار و آتش سوزی
  • کوچک سازی (بخشهای حیاتی و حساس سامانه)
  • پراکندگی (ایجاد تفرقه و پراکندگی در بخشهای حیاتی و حساس)
  • معماری مناسب و هم راستا با اهداف پروژه
  • جان پناه ها و پناهگاهها (لحاظ نمودن حداقل نیازمندیها)
  • مکان یابی (فضاها، اماکن، تأسیسات و تجهیزات)
  • رعایت اصل تحرک پذیری